De Artillerietrein vormde de ruggengraat van Napoleons oorlogsmachine. Deze manschappen zorgden voor het transport van kanonnen, munitie en trekpaarden, en voor de bevoorrading van de Keizerlijke Garde.
De Gendarmerie fungeerde als militaire politie: zij hield toezicht op discipline, desertie en orde, zowel binnen het leger als in bezette gebieden.
38. Hendrik Bosch
Hendrik Bosch werd op 26 februari 1776 in Spanbroek geboren als enige zoon van predikant, schrijver, dichter en politicus Bernardus Bosch en diens echtgenote Elisabeth Struijs. Rond de eeuwwisseling koos hij voor een militaire loopbaan in de ordehandhaving en de logistiek, kort na zijn huwelijk met Margaretha Benier uit Aartswoud – zus van de eerdergenoemde Arnoldus Benier.
Na de val van Napoleon trad Hendrik in Nederlandse dienst. Hij hielp het jonge Koninkrijk der Nederlanden bij de opbouw van de krijgsmacht, werd bevorderd tot kapitein en hield zich bezig met transport en bevoorrading – een taakgebied dat hem vertrouwd was uit de Grande Armée.
Tijdens de Belgische Opstand (1830) was hij betrokken bij de verdediging van de citadel van Luik, een strategisch punt aan de Maas. In 1838 benoemde de Nederlandse regering hem tot gouverneur van de Nederlandse Goudkust (nu: Ghana), waar hij de orde moest herstellen na een bloedige opstand. Hendrik Bosch overleed op 9 maart 1864 in Amsterdam.
De korte schets hier doet zijn levensloop nauwelijks recht. Want hoe een predikantszoon uit Spanbroek belandde in Napoleons artillerietrein, meehielp aan de verdediging van Luik en later orde moest brengen in een verre Afrikaanse kolonie, is een verhaal dat het verdient om apart te worden verteld.
Binnenkort krijgt deze serie dus een vervolg, waarin de levensloop van Hendrik Bosch wordt gevolgd. Zijn leven weerspiegelde de overgang van een dorpse predikantenzoon naar een officier en bestuurder op wereldtoneel – een vergeten West-Fries in de grote geschiedenis.
* * *
Meer dan tweehonderd jaar later laten de Franse stamboeken zien hoe de grote geschiedenis diepe sporen heeft getrokken door kleine dorpen als de onze. De namen van de mannen, van wie wij moeten aannemen dat zij niet meer terugkeerden van de slagvelden, leven voort als stille getuigen van een generatie die in Napoleons oorlogen verloren ging. Aan het einde van deze serie zijn hun namen opnieuw uitgesproken – niet langer slechts als kille notities in vergeelde registers, maar als deel van een groter verhaal.
De afbeelding toont artilleristen bij het drenken van de paarden – een onmisbaar onderdeel van hun taak (publiek domein – bron: Wikimedia).
(slot)
Geraadpleegde bronnen:
Nationaal Archief, Registers Departement van Oorlog – Stamboeken Nederlandse en Franse Militaire Dienst (ca. 1800–1830), vermeldingen van dienstplichtige Nederlanders.
Nationaal Archief, Aanwinsten Eerste Afdeling 1.11.01.01 – Correspondentie over Napoleons reis door Noord-Holland (1811).
Regionaal Archief Alkmaar – Brief van de maire van Den Helder over de komst van Napoleon (21 oktober 1811).
Oneindig Noord-Holland – Napoleon gebruikt een verversing in Aartswoud (Anja Krabben, 2011).
Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIMH) – Digitale databank Franse militaire stamboeken.
Wikipedia – Koninkrijk Holland, Napoleontische veldtochten, dienstplicht onder Napoleon.
FamilySearch.org – genealogische database met onder meer ook West-Friese families.
